Τα θετικά και τα αρνητικά της πατάτας

Θα περίμενε κανείς ότι όπως όλα τα λαχανικά, έτσι και οι πατάτες θα εντάσσονταν ξεκάθαρα στην υγιεινή πλευρά της διατροφής, μιας και τις συναντάμε σε πλήθος πιάτων και συνδυασμών σε όλο τον κόσμο. Στην πραγματικότητα, όμως, πέραν των οφελών τους, υπάρχουν κάποια πράγματα για τις πατάτες που πρέπει να ξέρουμε και θα τα δούμε όλα σήμερα.

Ας ξεκινήσουμε με το τι ακριβώς είναι η πατάτα. Πρόκειται για ένα τύπο βρώσιμου φυτού που καταναλώνεται σε όλο τον κόσμο, με επιστημονική ονομασία Solanum tuberosum, καλλιεργείται σε 160 χώρες και έχει χιλιάδες διαφορετικά είδη που διαφέρουν σε χρώμα, μέγεθος και διατροφική αξία. Παρά τα είδη της, οι περισσότερες ποικιλίες έχουν παρόμοια σύνθεση που απαρτίζεται από αμυλώδη σάρκα και μια λεπτή, θρεπτική φλούδα.

Μπορούμε να τις καταναλώσουμε ψητές, βραστές, τηγανητές, στον ατμό σε διάφορα πιάτα. Μια μέτρια πατάτα φτάνει περίπου τις 160 θερμίδες, τα 4-5 γραμμάρια πρωτεΐνης, τα 35 γραμμάρια υδατάνθρακα, τα 4-5 γραμμάρια φυτικές ίνες και μας παρέχει ποσότητες βιταμινών, όπως C και Β6, αλλά και καλίου, μαγγανίου, μαγνησίου, σιδήρου. Αναλόγως την ποικιλία, φυσικά, τα στοιχεία αυτά μεταβάλλονται, ενώ σημαντικό ρόλο παίζει και το μαγείρεμά τους. Το ξεφλούδισμα της πατάτας της αφαιρεί τα θρεπτικά συστατικά που βρίσκονται στη φλούδα, όπως φυτικές ίνες και μέταλλα, γι’ αυτό καλό είναι να τις προτιμάτε βιολογικές, ώστε να μπορέσετε να τις καταναλώσετε ολόκληρες. Σημαντικό ρόλο παίζει και ο τρόπος μαγειρέματος, με τις τηγανητές να παρουσιάζουν περισσότερες θερμίδες και λιπαρά από της ψητές ή τις βραστές πατάτες.

Τα θετικά
Είναι αντιοξειδωτικές
Ξεκινώντας από την καλή τους πλευρά, οι πατάτες περιέχουν αντιοξειδωτικές ουσίες, όπως φλαβονοειδή, καροτενοειδή και φαινολικά οξέα. Τα αντιοξειδωτικά αυτά παίζουν ρόλο στην πρόληψη από το σχηματισμό βλαβερών ελεύθερων ριζών, που όταν συσσωρεύονται στον οργανισμό οδηγούν σε χρόνιες παθήσεις, όπως διαβήτη, καρκίνο (όπως καρκίνο παχέος εντέρου και ήπατος) και καρδιακές παθήσεις. Σύμφωνα με μελέτες που συγκρίνουν το αντιοξειδωτικό περιεχόμενο χρωματιστής και λευκής πατάτας, φαίνεται ότι οι χρωματιστές είναι πιο αποτελεσματικές στην εξουδετέρωση των ελευθέρων ριζών. Χρειάζονται, βέβαια, περισσότερες έρευνες για να καθοριστεί η επιρροή των αντιοξειδωτικών της πατάτας ενάντια σε χρόνιες παθήσεις στους ανθρώπους.

Μας παρέχουν ανθεκτικό άμυλο
Το ανθεκτικό άμυλο είναι ένας τύπος άμυλου που δεν πέπτεται στο λεπτό έντερο, αλλά περνά κατευθείαν στο παχύ έντερο, όπου θρέφει τα ωφέλιμα βακτήριά του. Οι πατάτες αποτελούν μια καλή πηγή ανθεκτικού αμύλου και αυτές μάλιστα που έχουν μαγειρευτεί κι έπειτα κρυώσει συγκεντρώνουν τις μεγαλύτερες ποσότητες. Αυτό ο τύπος φυτικής ίνας συνδέεται με διάφορα οφέλη, ειδικά όσον αφορά τον έλεγχο του σακχάρου του αίματος και την ευαισθησία στην ινσουλίνη. Ταυτόχρονα, το ανθεκτικό άμυλο συνδέεται και με άλλα οφέλη, όπως μείωση πρόσληψης τροφής, αύξηση θρεπτικών ουσιών και βελτίωση της πεπτικής υγείας.

Είναι χορταστικές
Οι πατάτες είναι μια από τις πιο χορταστικές τροφές, με τις βραστές να είναι ακόμη και 7 φορές πιο χορταστικές από ένα κρουασάν, σύμφωνα με έρευνα του τμήματος Βιοχημείας του Πανεπιστημίου του Σίδνεϊ. Διαφορετική μελέτη -σε λιγοστούς όμως εθελοντές- συνέκρινε το πώς η πρόσληψη ρυζιού, πατάτας και ζυμαρικών επηρέασε την πρόσληψη φαγητού και τον κορεσμό και κατέληξε στο ότι οι πατάτες είναι οι πιο χορταστικές και οδηγούσαν στη μεγαλύτερη μείωση των συνολικών θερμίδων. Αυτό που πρέπει να θυμάστε είναι ότι η φλούδα της πατάτας περιέχει μεγάλη ποσότητα φυτικών ινών, οι οποίες είναι και σημαντικές για τον κορεσμό.

Τα αρνητικά
Μπορεί να συμβάλλουν στην πρόσληψη βάρους
Ορισμένες μελέτες έχουν δείξει πιθανή συσχέτιση μεταξύ συγκεκριμένων ειδών πατάτας και προϊόντων αυτής και πρόσληψης βάρους. Συγκεκριμένα, μελέτη 5 χρόνων του Cancer Society Institute of Cancer Epidemiology της Δανίας από το 2009 με 42.696 συμμετέχοντες έδειξε ότι η κατανάλωση πατάτας συνδέεται με αύξηση στην περιφέρεια μέσης στις γυναίκες, ενώ διαφορετική μελέτη με 120 χιλιάδες συμμετέχοντες έδειξε ότι οι πατάτες και τα πατατάκια ήταν οι κύριοι ένοχοι αύξησης βάρους, με κάθε μερίδα την ημέρα να οδηγεί σε αύξηση τουλάχιστον μισού κιλού. Άλλες μελέτες δεν βρήκαν τον ανάλογο συσχετισμό, αλλά αυτό που αξίζει να έχετε υπ’ όψιν είναι ότι κάποια επεξεργασμένα προϊόντα πατάτας, όπως τα πατατάκια και οι τηγανητές πατάτες έχουν περισσότερες θερμίδες και λιπαρά από τις ψητές, βραστές ή στον ατμό πατάτες. Αν, λοιπόν, τις καταναλώνετε με μέτρο, ανεπεξέργαστες και όχι τηγανισμένες, δεν θα αντιμετωπίσετε πρόβλημα βάρους.

Περιέχουν γλυκοαλκαλοειδή
Πρόκειται για μια δυνητικά τοξική οικογένεια χημικών, με τις πατάτες να τα περιέχουν, με κύρια είδη τη σολανίνη και τη χακονίνη, ενώ ειδικά οι άγουρες, πράσινες πατάτες ανευρίσκονται σε μεγαλύτερες ποσότητες. Όταν οι πατάτες εκτίθενται στο φως, παράγουν χλωροφύλλη, κάτι που δεν σημαίνει ότι έχουν φθαρεί, αλλά η ίδια η έκθεση στο φως αυξάνει τη συγκέντρωση γλυκοαλκαλοειδών, κυρίως στη φλούδα. Όταν αυτά καταναλώνονται σε μεγάλες ποσότητες μπορεί να είναι τοξικά για τον οργανισμό, επηρεάζοντας την πεπτική υγεία, προκαλώντας φαγούρα, ζαλάδα, πονοκέφαλο, εμετό, πυροδοτώντας ακόμη και φλεγμονώδη νόσο του εντέρου. Σε μικρές ποσότητες, όμως, δεν θα προκαλέσουν τέτοιες αρνητικές επιδράσεις. Για να ελαχιστοποιηθεί η περιεκτικότητα σε γλυκοαλκαλοειδή, το κλειδί είναι η σωστή αποθήκευση σε χαμηλότερες θερμοκρασίες και μακριά από το φως.

Τι να θυμάστε
Όταν καταναλώνονται με μέτρο και με το σωστό τρόπο μαγειρέματος, οι πατάτες είναι μια καλή προσθήκη στη διατροφή σας, χάρη στις φυτικές τους ίνες που φέρνουν κορεσμό, αλλά και τα θρεπτικά τους στοιχεία, τα οποία βρίσκονται κυρίως στη φλούδα. Το μαγείρεμα σκοτώνει βακτήρια και διασπά τα αντι-θρεπτικά συστατικά τους, τα οποία μπορεί να εμπλέκονται με την απορρόφηση των θρεπτικών συστατικών τους. Προτιμήστε τες ψητές, βραστές ή στον ατμό και αποφύγετε την επεξεργασμένη μορφή τους, για να τις απολαύσετε και να διατηρήσετε την υγεία και τη σιλουέτα σας.