Τραύμα πολέμου και ψυχικές αντιδράσεις σε παιδιά

Δυστυχώς, ο πόλεμος στην Ουκρανία θα δημιουργήσει πολλά κατάλοιπα και τραύματα, φυσικά και ψυχικά, με το παιδικό τραύμα στο οποίο έχουμε αναφερθεί σε προηγούμενα άρθρα (δείτε εδώ, εδώ κι εδώ), να παίρνει άλλη διάσταση. Αυτή τη φορά θα δούμε τις επιδράσεις του πολέμου και το παιδικό τραύμα λόγω πολέμου στο πλαίσιο μελέτης που έγινε με αφορμή τον πόλεμο στη Συρία.

Τέτοιες καταστάσεις επηρεάζουν όλους, πόσο μάλλον τα παιδιά, σε κάθε πλευρά της ζωής τους μεγαλώνοντας, δημιουργώντας τους μια τεράστια ανασφάλεια λόγω του αποχωρισμού τους από το οικείο τους περιβάλλον, τη διακοπή του σχολείου και της ρουτίνας τους, και φυσικά φόβο λόγω των εχθροπραξιών. Το πρόσθετο στρες το οποίο τα επιβαρύνει όταν χρειαστεί να αποχωριστούν την οικογένειά τους ή χάσουν ένα μέλος της είναι τεράστιο, ενώ υπάρχει και πάλι η αυξημένη πιθανότητα εκμετάλλευσης και βίας κάθε μορφής, αλλά και παιδικής εργασίας. Λέγεται, ωστόσο, ότι ένα από τα πιο σημαντικά τραύματα πολέμου ειδικά για τα παιδιά είναι ο αποχωρισμός από τους γονείς, το οποίο συχνά είναι πιο επιβαρυντικό ακόμη και από τις επιθέσεις. Συνεπώς, τα ασυνόδευτα παιδιά είναι από τα πιο ευάλωτα, τα οποία βιώνουν όλη αυτή την κατάσταση της καταστροφής του σπιτιού τους, την απομάκρυνση από την κοινότητά τους, ως μια τεράστια ανασφάλεια που φθείρει την εμπιστοσύνη τους προς τους ενήλικες.

Σε αυτά τα παιδιά του πολέμου παρατηρούνται πολύ συχνά καταστάσεις όπως έντονη συναισθηματική εξάρτηση, αλαλία, δυσκολία σύνδεσης, άγχος, προβλήματα συμπεριφοράς, διαταραχές ύπνου, PTSD, νυχτερινή ενούρηση, τα οποία όλα συνδέονται με το τραύμα και με προβλήματα υγείας μελλοντικά όπως έχουμε δει σε προηγούμενα άρθρα αναλυτικά.

Η ανάκαμψη εξαρτάται φυσικά από πολλούς παράγοντες, οι οποίοι καθορίζουν το μέγεθος στο οποίο τα παιδιά τραυματίζονται κι έχουν να κάνουν με τη φύση, τη διάρκεια και την ένταση των γεγονότων. Τα χαρακτηριστικά του κάθε παιδιού θα παίξουν σημαντικό ρόλο στο πώς θα επιβιώσει και θα τα καταφέρει έπειτα από τέτοια τραυματικά γεγονότα, ενώ ρόλο παίζει και η πρότερη ενδεχόμενη εμπειρία του παιδιού σε σχέση με τη βία, η προσαρμοστικότητα, η γνώση, οι ικανότητές του.

Αρκεί να θυμόμαστε ότι τα παιδιά είναι εκπληκτικά ευπροσάρμοστα κι αν βρεθούν στο σωστό περιβάλλον με την κατάλληλη προστασία, μπορούν να σημειώσουν αξιοσημείωτη ανάκαμψη, παρά τις δυσκολίες με τις οποίες ξεκίνησε η ζωή τους. Η προσπάθεια τήρησης μιας ρουτίνας, όσο αυτό είναι δυνατό, πάντα βοηθάει.

Τι μπορούμε να κάνουμε για να βοηθήσουμε μικρούς και μεγάλους
Για την πλειοψηφία των ανθρώπων, φαίνεται ότι η επίδραση του τραύματος πολέμου είναι ήπιας προς μέτριας σοβαρότητας και υπάρχει μεγάλο περιθώριο βελτίωσης αν οι ίδιοι το θελήσουν. Αυτό που πρέπει να κάνουμε εμείς από την πλευρά μας, αν είμαστε σε επαφή με τέτοια άτομα είναι να τους υπενθυμίζουμε ότι δεν υπάρχει σωστές και λάθος σκέψεις, συναισθήματα ή αποκρίσεις σε αυτό που έχουν βιώσει. Εδώ βοηθάει να ενθαρρύνουμε την αποδοχή των συναισθημάτων, όποια κι αν είναι αυτά, ώστε να απομακρύνουμε οποιαδήποτε πίεση. Βοηθώντας τους επιζήσαντες να βάλουν τα πράγματα σε μια σειρά και αναγνωρίζοντας τη δυσκολία μελλοντικής σκέψης, θα μπορούσε να τους βοηθήσει να προχωρήσουν. Πολλοί, μάλιστα, μπορεί να μην κατανοούν τις ψυχολογικές επιδράσεις που μπορεί να έχει όλο αυτό επάνω τους και μια απλή εξήγηση των συνεπειών του τραύματος μπορεί να είναι ανακούφιση γι’ αυτούς.

Μελέτη του UNHCR για τις ψυχολογικές ανάγκες των προσφύγων της Συρίας στην Ιορδανία συστήνει την υποστήριξη παρεμβάσεων σε κοινότητες που προωθούν την προσαρμογή, τη διεύρυνση δεξιοτήτων, τη λειτουργικότητα και την αίσθηση παραγωγικότητας, φυσικά από εξειδικευμένους επαγγελματίες.

Συνολικά, λοιπόν, διάφορα παραδείγματα βοήθειας είναι:

-Ενεργή επιμόρφωση για το τραύμα και τις επιδράσεις του, μέσα από εκπαιδευτικές συνεδρίες όπου είναι δυνατό, φυλλάδια κ.ο.κ., ώστε οι επιζήσαντες να ξέρουν τι να περιμένουν και ενδεχομένως να πάρουν καλύτερες αποφάσεις για την υγεία τους.

-Για όσους έχουν φύγει από το σπίτι τους και την περιοχή τους, βοηθά η σύνδεση με τη νέα κοινότητα, ώστε να αισθάνονται ότι ανήκουν κάπου.

-Καθιέρωση ημερήσιας ή εβδομαδιαίας ρουτίνας, με οικείες δραστηριότητες που κάνουν καλό (άσκηση, περπάτημα κ.ο.κ.)

-Προσπάθεια να πείσουμε τα άτομα αυτά να δέχονται βοήθεια όταν τους προσφέρεται, ώστε να μειώσουν το αίσθημα απομόνωσης.

Όσον αφορά το κομμάτι της υγείας και διατροφής και πάλι η ισορροπημένη διατροφή με βάση τη φυτοφαγία και πάντα εξατομικευμένα μπορεί να έχει θετικά αποτελέσματα. Όπως έχω αναφέρει και στο πρώτο άρθρο μου για το παιδικό τραύμα, έχει βρεθεί ότι όσοι καταναλώνουν δύο ή περισσότερες πηγές φυτικών ινών καθημερινά είναι λιγότερο πιθανό να έχουν διαταραχή μετατραυματικού στρες (PTSD) από εκείνους που τρώνε λιγότερες φυτικές ίνες. Από την άλλη, η κατανάλωση σοκολάτας έχει φανερώσει υψηλότερη συχνότητα PTSD. Σχετικά με τις φυτικές ίνες, η μεγάλη και μακρόχρονη μελέτη CLSA έδειξε επίσης ότι όσοι καταναλώνουν δύο ή τρεις πηγές φυτικών ινών την ημέρα είναι λιγότερο πιθανό να εμφανίσουν επεισόδια PTSD από εκείνους που τρώνε λιγότερες φυτικές ίνες, καθώς φαίνεται να παράσχουν κάποιο είδος προστασίας που σχετίζεται με την ψυχική υγεία. Η ρουτίνα στο φαγητό και πάλι βοηθάει, κατά την επαναφορά, ενώ σημαντική είναι και η ενυδάτωση.

Πηγή
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4849190/