Πώς επιλέγουμε φυτική πρωτεΐνη στα αυτοάνοσα με κριτήριο την ανεκτικότητα

Στη διατροφική υποστήριξη των αυτοάνοσων νοσημάτων, με την οποία ασχολούμαι εις βάθος ως διαιτολόγος-διατροφολόγος με εξειδίκευση στα αυτοάνοσα και μετεκπαίδευση στη φυτοφαγία, η φυτική πρωτεΐνη έχει κερδίσει δικαίως έδαφος, τόσο για τη θρεπτική της αξία, όσο και για την αντιφλεγμονώδη της δράση. Υπάρχει, όμως, μια πτυχή που σπάνια αναδεικνύεται: η ανεκτικότητα σε συγκεκριμένες πηγές φυτικής πρωτεΐνης διαφέρει σημαντικά από άτομο σε άτομο – και στα άτομα με αυτοάνοσα, αυτή η διαφορά μπορεί να είναι καθοριστική.

Μήπως δεν σας ενοχλούν «τα όσπρια γενικά»;
Μια από τις πιο συχνές παρανοήσεις είναι πως «τα όσπρια με πειράζουν», χωρίς καμία διάκριση ανάμεσα σε φακές, ρεβίθια, φασόλια ή σόγια. Στην πραγματικότητα, κάθε πηγή φυτικής πρωτεΐνης φέρει διαφορετικό προφίλ αμινοξέων, διαφορετικούς αντιθρεπτικούς παράγοντες και διαφορετική δράση στο μικροβίωμα, γι’ αυτό και η αντίδραση του οργανισμού, ειδικά σε περιβάλλον αυξημένης εντερικής διαπερατότητας (leaky gut), μπορεί να διαφέρει θεαματικά. Κάποιος με ελκώδη κολίτιδα ή ρευματοειδή αρθρίτιδα, για παράδειγμα, μπορεί να ανέχεται τις κόκκινες φακές αλλά όχι τα φασόλια, ενώ κάποιος άλλος με θυρεοειδίτιδα Hashimoto να δυσφορεί μετά από ρεβιθάδα αλλά να χωνεύει χωρίς ενόχληση τόφου ή ενταμάμε.

Ο ρόλος της εντερικής φλεγμονής
Στα αυτοάνοσα, το έντερο είναι συχνά εμπλεκόμενο: όχι απαραίτητα με ορατά συμπτώματα, αλλά με υποκλινική φλεγμονή, αλλαγή στη σύνθεση του μικροβιώματος και διαταραχή της λειτουργίας του φραγμού. Σε αυτές τις περιπτώσεις, ορισμένες πρωτεϊνικές τροφές –ιδίως όταν περιέχουν λεκτίνες, σαπωνίνες ή φυτικά οξέα σε υψηλές συγκεντρώσεις– μπορούν να προκαλέσουν επιπλέον ερεθισμό. Αυτό δεν σημαίνει πως οι φυτικές πρωτεΐνες είναι «εχθρικές». Σημαίνει πως χρειάζεται προσωποποιημένη προσέγγιση, σωστή επεξεργασία και σταδιακή έκθεση.

Η σημασία της επεξεργασίας και του τρόπου παρασκευής
Ο τρόπος που παρασκευάζονται οι φυτικές τροφές επηρεάζει καταλυτικά την ανεκτικότητά τους. Το μούλιασμα, τα φύτρα, η ζύμωση και το σωστό μαγείρεμα μειώνουν την περιεκτικότητα σε δύσπεπτα συστατικά και καθιστούν την πρωτεΐνη πιο εύπεπτη. Για παράδειγμα:

• Τα ρεβίθια που έχουν μουλιάσει τουλάχιστον 12 ώρες και βράζουν με ένα φύλλο δάφνης, είναι συχνά πιο ανεκτά
• Το tempeh (ζυμωμένη σόγια) έχει διαφορετική επίδραση στο έντερο από το κλασικό τόφου
• Τα φύτρα φακής, ιδιαίτερα αν καταναλωθούν ελαφρώς μαγειρεμένα, έχουν ήπια δράση και υψηλή βιοδιαθεσιμότητα αμινοξέων

Όταν η ποικιλία είναι σύμμαχος
Η επανάληψη των ίδιων τροφών, ακόμα και «καλών» φυτικών επιλογών, μπορεί να οδηγήσει σε χαμηλό βαθμό τροφικών αντιδράσεων ή εντερικής κόπωσης. Η κυκλική εναλλαγή πηγών πρωτεΐνης, ιδίως σε περιβάλλον ευαισθησίας ή flare-up, βοηθά στην προστασία του εντερικού βλεννογόνου και στη διατήρηση ανοχής. Τι μπορείτε να κάνετε ενδεικτικά:

• Δοκιμάστε εναλλάξ φακές, μαυρομάτικα, κινόα, tofu, αμάρανθο, φιστίκια Αιγίνης και σπόρους κάνναβης.
• Καταγράψτε πώς αντιδράτε, όχι μόνο άμεσα αλλά και 12-24 ώρες μετά από κάθε γεύμα

Η ανακούφιση βρίσκεται στη λεπτομέρεια
Αν πάσχετε από κάποιο αυτοάνοσο και ακολουθείτε φυτοφαγική διατροφή, μη βιαστείτε να αποκλείσετε ολόκληρες ομάδες τροφών. Αντίθετα, παρατηρήστε ποιες συγκεκριμένες τροφές σας φέρνουν ενόχληση, πειραματιστείτε με τον τρόπο παρασκευής και ιδανικά συνεργαστείτε με ειδικό διατροφής με γνώση στα αυτοάνοσα. Η φυτική πρωτεΐνη μπορεί να είναι όχι μόνο επαρκής, αλλά και εξαιρετικά ωφέλιμη – αρκεί να δώσουμε χώρο στη διαφοροποίηση, την παρατήρηση και την προσαρμογή.

Πηγές

https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S2405844024155028#sec12
https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC7449238/#S6
https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC6041322/#:~:text=We%20report%20that%20the%20nutritional,of%20long%2Dchain%20fatty%20acids.