Διατροφή πριν το χειρουργείο: τι πρέπει να ξέρετε

Περίπου το 50% των ασθενών που εισάγονται σε νοσοκομεία ακολουθούν κακή διατροφή και σύμφωνα με μελέτη του Johns Hopkins, μόλις το 20% λαμβάνει ιατρική συμβουλευτική γι’ αυτό. Η κακή διατροφή, μάλιστα, αυξάνει τον κίνδυνο θανάτου έπειτα από χειρουργείο, αυξάνει σημαντικά τον κίνδυνο μετεγχειρητικών επιπλοκών και είναι ο βασικός λόγος που πολλοί ασθενείς επιστρέφουν στο νοσοκομείο στη συνέχεια. Συν τοις άλλοις, η παραμονή στο νοσοκομείο μπορεί να είναι μεγαλύτερη και το κόστος 60% μεγαλύτερο γι’ αυτούς τους ασθενείς, ενώ ταυτόχρονα αφορά όλες τις ηλικίες, με πιο ευάλωτους τους ηλικιωμένους. Όπως είναι φανερό, η ανάγκη για αξιολόγηση και καθοδήγηση προεγχειρητικά, αλλά και μετεγχειρητικά, είναι άκρως σημαντική. Χρειάζεται, λοιπόν, όλοι οι επαγγελματίες υγείας να δώσουν περισσότερη έμφαση σε αυτό με συμβουλευτική και προεγχειρητική αξιολόγηση. Τα προβιοτικά, τα πρεβιοτικά, ο περιορισμός της προεγχειρητικής νηστείας σε 2 με 3 ώρες αντί για το παραδοσιακό 6-12 ώρες, η άμεση έναρξη υγρών και διατροφής μετά το χειρουργείο είναι κάποιες προσεγγίσεις στο θέμα.

Το στρες του χειρουργείου
Ένα χειρουργείο υποβάλλει σε στρες τον οργανισμό, το οποίο με τη σειρά του πυροδοτεί τη φλεγμονή και μειώνει τις θρεπτικές ουσίες. Αυτό με τη σειρά του μπορεί να επηρεάσει την άμυνα του οργανισμού και να αυξήσει τον κίνδυνο μετεγχειρητικών επιπλοκών και ειδικά λοιμώξεων. Κι όπως και στον αθλητισμό, αν δεν είμαστε καλά προπονημένοι, δεν θα τα πάμε καλά.

Οι δυο πιο σημαντικές προσεγγίσεις που έχουν μελετηθεί περισσότερο στην προ- και μετεγχειρητική διατροφή είναι τα συμβατικά συμπληρώματα διατροφής (ONS-oral nutrition supplements) και τα IN-immunonutrition supplements. Τα πρώτα, τα οποία συνήθως είναι σε υγρή μορφή, παρέχουν έξτρα πρωτεΐνη και θερμίδες στη διατροφή του ασθενούς και είναι πιο αρεστά στον ασθενή, σε σχέση με τα δεύτερα.

Ευρήματα μελετών πάνω στα πρωτόκολλα ERAS (Enhanced Recovery After Surgery), που αφορούν τη γρήγορη αποκατάσταση μετά το χειρουργείο, φαίνεται να ανοίγουν ένα διαφορετικό δρόμο στην αποκατάσταση σε σχέση με τις παραδοσιακές τακτικές, που συνήθως αφορούν την παρατεταμένη νηστεία πριν το χειρουργείο και την κατανάλωση υγρών μετά το χειρουργείο. Εκτός της πιο σύντομης παραμονής στο νοσοκομείο, κάποια από τα πλεονεκτήματα της ERAS μπορεί να είναι η καλύτερη κινητικότητα του εντέρου πιο σύντομα, ο μικρότερος χρόνος ακινητοποίησης, οι λιγότερες μετεγχειρητικές επιπλοκές, η ικανότητα να τρώει κανονικό φαγητό συντομότερα και η μικρότερη πιθανότητα επανεισαγωγής στο νοσοκομείο. Να σημειώσουμε, βέβαια, ότι τα πρωτόκολλα ERAS αφορούν και παράγοντες που δεν σχετίζονται με τη διατροφή, όπως η γρήγορη κινητοποίηση μετά το χειρουργείο, η απουσία ρινογαστρικού σωλήνα, η γρήγορη αφαίρεση καθετήρα κ.ά., τα οποία ενδεχομένως παίζουν ρόλο στη γρήγορη αποκατάσταση.

IN-immunonutrition supplements
Τα συμπληρώματα αυτά ποικίλλουν σε συστατικά και συγκεντρώσεις, ενώ η ιδανική δοσολογία για το καλύτερο χειρουργικό αποτέλεσμα ακόμη δεν έχει καθοριστεί. Αν και διαφέρουν από χώρα σε χώρα και τα συστατικά με τα περισσότερα οφέλη δεν μπορούν εύκολα να καθοριστούν, τα πιο κοινά είναι η αργινίνη, τα ωμέγα-3, τα πρεβιοτικά, τα νουκλεοτίδια, τα προβιοτικά, η βιταμίνη Ε, η υψηλής ποιότητας πρωτεΐνη και τα αντιοξειδωτικά. Η συνέργεια αυτών των συστατικών φαίνεται να παίζει σημαντικό ρόλο, ωστόσο τα δύο πιο σημαντικά φαίνεται να είναι η αργινίνη και τα ωμέγα-3 από ιχθυέλαια, σύμφωνα με έρευνες –ωστόσο έχετε υπόψη ότι υπάρχουν ωμέγα-3 καλής ποιότητας από λιναρόσπορο και φύκι που μπορούν να χρησιμοποιηθούν εφόσον έχουν αναλόγια DHA προς EPA. Η αργινίνη είναι απαραίτητη για τη λειτουργία των κυττάρων του ανοσοποιητικού και δρα ως προάγγελος της προλίνης και των πολυαμινών, που είναι απαραίτητα για την επιδιόρθωση ιστών και την επούλωση πληγών. Τα ωμέγα-3 από την άλλη, ελέγχουν τη φλεγμονώδη απόκριση.

Συμβατικά συμπληρώματα (ONS)
Σίγουρα υπάρχουν περισσότερες έρευνες για την επίδραση των συμπληρωμάτων δια στόματος στο χειρουργικό αποτέλεσμα κι έχει φανεί ότι μπορούν να μειώσουν τις μετεγχειρητικές επιπλοκές. Τα συμπληρώματα αυτά έχουν υψηλή περιεκτικότητα σε πρωτεΐνη, περιέχουν βιταμίνες και μέταλλα και διατίθενται παντού. Ορισμένα μπορεί να περιέχουν αργινίνη και ωμέγα-3 αλλά σε μικρότερες ποσότητες.

Τι πρέπει να ξέρετε πριν το χειρουργείο
Αν και οι 6 με 3 ώρες νηστείας είναι ο κανόνας, κάποιοι ειδικοί αναφέρουν ότι αυτές οι μακρές περίοδοι νηστείας μπορεί να οδηγήσουν σε αντίσταση στην ινσουλίνη, υπεργλυκαιμία, αποτυχία επίτευξης αναβολικής κατάστασης μετά το χειρουργείο και ορισμένες φορές ανάγκη για ινσουλίνη. Τα πρωτόκολλα με υδατάνθρακες είναι κοινά σε κάποιες χώρες, καθώς φαίνεται να διευκολύνουν την αποκατάσταση, ενώ άκρως σημαντική είναι και η ενυδάτωση. Μελέτες έχουν δείξει ότι οι ασθενείς που παραμένουν καλά ενυδατωμένοι, παρουσιάζουν λιγότερο πόνο και ναυτία μετά το χειρουργείο. Η American Society of Anesthesiologists συστήνει, μάλιστα, οι ασθενείς να καταναλώνουν καθαρά υγρά μέχρι δύο ώρες πριν το χειρουργείο. Τέλος, λόγω του ότι ένα χειρουργείο θέτει τον οργανισμό σε καταβολική κατάσταση, το χτίσιμο μυϊκής μάζας με αυξημένη πρωτεΐνη και άσκηση πριν το χειρουργείο, μπορεί να διευκολύνει την ανάρρωση. Και πάλι, όμως, δεν υπάρχουν συγκεκριμένα πρωτόκολλα.

Ποιος χρειάζεται προεγχειρητική διατροφή;
Αν και σχεδόν όλοι μπορούν δυνητικά να ωφεληθούν, δεν θα ωφεληθούν όλοι το ίδιο. Χρειάζεται πρώτα να γίνει διάκριση ανάμεσα σε ασθενείς υψηλού και χαμηλού κινδύνου και σε χειρουργεία υψηλού και χαμηλού κινδύνου. Οι ασθενείς υψηλού κινδύνου είναι αυτοί που έχουν χάσει περισσότερο από το 5% του βάρους τους τους τελευταίους 1-3 μήνες, έχουν Δείκτη Μάζας Σώματος κάτω από 18,5, παρουσιάζουν σημαντική μείωση στην πρόσληψη τροφής (25-75%), παίρνουν στεροειδή και έχουν καρκίνο ή βρίσκονται σε ανοσοκαταστολή, είτε λόγω φαρμάκων, είτε λόγω ασθένειας. Τα χειρουργεία υψηλού κινδύνου περιλαμβάνουν χειρουργεία οισοφάγου, στομάχου και κάποια χειρουργεία στο έντερο. Τα μεγάλα ορθοπεδικά και νευρολογικά χειρουργεία είναι επίσης υψηλού κινδύνου, αλλά αυτοί οι ασθενείς έχουν μικρή πιθανότητα να μην τρέφονται σωστά πριν το χειρουργείο. Τα χειρουργεία για κήλη και χολή είναι σχετικά ασφαλή με χαμηλό διατροφικό κίνδυνο. Για υποσιτισμένους ασθενείς, μπορεί να χρειαστεί παρεντερική σίτιση.

Μιλήστε με τον γιατρό, το χειρουργό σας και με διατροφολόγο αν πρόκειται να κάνετε κάποιο χειρουργείο για το θέμα της διατροφής, οι οποίοι να είναι ενημερωμένοι για τα πρωτόκολλα ERAS και συζητήστε για το πώς θα μπορούσε να διαμορφωθεί, ώστε να έχετε την καλύτερη δυνατή ανάρρωση.

Πηγές

https://www.todaysdietitian.com/newarchives/011315p10.shtml

1. Somanchi M, Tao X, Mullin GE. The facilitated early enteral and dietary management effectiveness trial in hospitalized patients with malnutrition. JPEN J Parenter Enteral Nutr. 2011;35(2):209-216.

2. Kotze V. Perioperative nutrition: What do we know? S Afr J Clin Nutr. 2011;24(3):S19-S22.

3. Gallagher LG. The high cost of poor care: the financial case for prevention in American nursing homes. The National Consumer Voice for Quality Long-Term Care website. http://theconsumervoice.org/uploads/files/issues/The-High-Cost-of-Poor-Care.pdf. Updated April 2011.

4. Hegazi RA, Hustead DS, Evans DC. Preoperative standard oral nutrition supplements vs immunonutrition: results of systematic review and meta-analysis. J Am Coll Surg. 2014;219(5):1078-1087.

5. Hayhurst C, Durieux ME. Enteral hydration prior to surgery: the benefits are clear. Anesth Analg. 2014;118(6):1163-1164.

6. Raslan M, Gonzalez MC, Torrinhas RS, Ravacci GR, Pereira JC, Waitzberg DL. Complementarity of Subjective Global Assessment (SGA) and Nutrition Risk Screening 2002 (NRS 2002) for predicting poor clinical outcomes in hospitalized patients. Clin Nutr. 2011;30(1):49-53.