Καρκίνος και μεταστάσεις: Πώς επηρεάζουν τα κορεσμένα λιπαρά

Η κύρια αιτία θανάτου από καρκίνο δεν είναι ο ίδιος ο αρχικός όγκος, αλλά η μετάσταση, η εξάπλωση δηλαδή του καρκίνου σε άλλα όργανα. Εκεί βρίσκεται και η μεγαλύτερη πρόκληση, καθώς οι θεραπευτικές μας δυνατότητες απέναντι στη μεταστατική νόσο παραμένουν περιορισμένες. Ο πενταετής δείκτης επιβίωσης για τις γυναίκες με εντοπισμένο καρκίνο του μαστού είναι σχεδόν 99%, για παράδειγμα, αλλά πέφτει μόλις στο 27% στις γυναίκες με μεταστατικό καρκίνο. Κι όμως, η ικανότητά μας να αντιμετωπίζουμε αποτελεσματικά τη μεταστατική νόσο δεν έχει αλλάξει σημαντικά τις τελευταίες δεκαετίες. Τα τελευταία χρόνια, ωστόσο, μελέτες δείχνουν ότι η διατροφή μπορεί να παίξει σημαντικό ρόλο: η μείωση της πρόσληψης κορεσμένων λιπαρών φαίνεται να περιορίζει μηχανισμούς που συνδέονται με τη μετάσταση και να βελτιώνει την επιβίωση, ιδιαίτερα στον καρκίνο του μαστού.

Τι συμβαίνει στο σώμα μας με τον καρκίνο και τα κορεσμένα λιπαρά
Όπως φαίνεται, όλοι μας διαθέτουμε άμυνα στον οργανισμός μας, τα φυσικά φονικά κύτταρα που «περιπολούν» στο σώμα και εξουδετερώνουν αναδυόμενους όγκους. Υπάρχει, όμως, ένας υποδοχέας λίπους που ονομάζεται CD36, ο οποίος φαίνεται να είναι απαραίτητος για την εξάπλωση των καρκινικών κυττάρων, και τα κύτταρα αυτά ανταποκρίνονται στην πρόσληψη λιπαρών από τη διατροφή, αλλά όχι σε όλα τα λιπαρά. Ο CD36, λοιπόν, φαίνεται πως υπερρυθμίζεται από το παλμιτικό οξύ, με αύξηση έως και 50 φορές μέσα σε 12 ώρες από την κατανάλωσή του.

Το παλμιτικό οξύ είναι κορεσμένο λίπος που παράγεται από το φοινικέλαιο και βρίσκεται σε επεξεργασμένα τρόφιμα, αλλά συγκεντρώνεται περισσότερο στο κρέας και τα γαλακτοκομικά. Αυτό ίσως εξηγεί γιατί, όταν εξετάστηκε η θνησιμότητα από καρκίνο του μαστού σε σχέση με το διατροφικό λίπος, δεν υπήρχε διαφορά στον κίνδυνο θανάτου ειδικά από καρκίνο του μαστού για τις γυναίκες στην υψηλότερη σε σχέση με τη χαμηλότερη κατηγορία συνολικής πρόσληψης λίπους, αλλά υπήρχε περίπου 50% μεγαλύτερη πιθανότητα θανάτου από καρκίνο του μαστού με αυξημένη πρόσληψη κορεσμένων λιπαρών. Αυτές οι μετα-αναλύσεις, σύμφωνα με τους ερευνητές, έδειξαν ότι η πρόσληψη κορεσμένων λιπαρών επηρεάζει αρνητικά την επιβίωση από καρκίνο του μαστού.

Αυτό μπορεί επίσης να εξηγήσει γιατί η κατανάλωση γαλακτοκομικών υψηλών λιπαρών, αλλά όχι χαμηλών λιπαρών, συσχετίστηκε με υψηλότερο κίνδυνο θνησιμότητας μετά από διάγνωση καρκίνου του μαστού. Αν μια πρωτεΐνη των γαλακτοκομικών, όπως η καζεΐνη, ήταν το πρόβλημα, το άπαχο γάλα θα μπορούσε να ήταν ακόμη χειρότερο, αλλά αυτό δεν ίσχυε. Είναι το κορεσμένο βουτυρικό λίπος, πιθανόν επειδή ενεργοποιεί τον μηχανισμό εξάπλωσης του καρκίνου μέσω του CD36. Οι γυναίκες που κατανάλωναν μία ή περισσότερες μερίδες γαλακτοκομικών υψηλών λιπαρών καθημερινά είχαν περίπου 50% υψηλότερο κίνδυνο θανάτου από καρκίνο του μαστού.

Παρόμοια εικόνα παρατηρείται και για τα γαλακτοκομικά σε σχέση με την επιβίωση από καρκίνο του προστάτη. Οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι η κατανάλωση γάλακτος υψηλών λιπαρών αύξησε τον κίνδυνο θανάτου από καρκίνο του προστάτη έως και 600% σε ασθενείς με εντοπισμένο καρκίνο του προστάτη. Το γάλα χαμηλών λιπαρών, από την άλλη, δεν συνδέθηκε με τέτοια αύξηση του κινδύνου. Έτσι, φαίνεται ότι το πρόβλημα είναι τα ζωικά λιπαρά και όχι η ζωική πρωτεΐνη, και τα ευρήματα αυτά παρουσιάζουν συνέπεια με αναλύσεις από τη μελέτη Health Professionals Follow-up Study (HPFS) και τη μελέτη Physicians’ Health Study (PHS) που διεξήχθησαν από ερευνητές του Harvard.

Υπάρχουν, όμως, ακόμη περισσότερες αποδείξεις ότι ο υποδοχέας λίπους CD36 εμπλέκεται. Ο κίνδυνος καρκίνου του παχέος εντέρου λόγω κατανάλωσης κρέατος αυξήθηκε από διπλάσιος σε οκταπλάσιος -δηλαδή, οι πιθανότητες εμφάνισης καρκίνου πολλαπλασιάστηκαν επί οκτώ- για όσους φέρουν έναν συγκεκριμένο τύπο γονιδίου του CD36. Όλα αυτά δείχνουν την αναγκαιότητα της αλλαγής στον τρόπο ζωής, τόσο ως πρόληψη, αλλά και μετά τη διάγνωση καρκίνου, με την… «συνταγογράφηση» μια διατροφής χαμηλής σε λιπαρά να έχει σημαντικό ρόλο.

Σε μια τυχαιοποιημένη, προοπτική, πολυκεντρική κλινική μελέτη (δηλαδή σε μια μελέτη όπου οι συμμετέχοντες επιλέγονται τυχαία σε διαφορετικές ομάδες για να συγκριθούν θεραπείες ή παρεμβάσεις, οι ερευνητές παρακολουθούν τα αποτελέσματα μελλοντικά, και η μελέτη διεξάγεται ταυτόχρονα σε πολλά νοσοκομεία ή κέντρα), οι ερευνητές έθεσαν ως στόχο να ελέγξουν την επίδραση μιας διατροφικής παρέμβασης σχεδιασμένης να μειώσει την πρόσληψη λίπους σε γυναίκες που είχαν αφαιρέσει χειρουργικά καρκίνο του μαστού πρώιμου σταδίου. Οι συμμετέχουσες στην ομάδα διατροφικής παρέμβασης μείωσαν την πρόσληψη λίπους από περίπου 30% των θερμίδων στο 20%, μείωσαν την πρόσληψη κορεσμένων λιπαρών κατά περίπου 40% και το διατήρησαν για πέντε χρόνια. Αφού πέρασαν περίπου 5 χρόνια παρακολούθησης, οι γυναίκες στην ομάδα διατροφικής παρέμβασης είχαν 24% χαμηλότερο κίνδυνο υποτροπής, δηλαδή 24% μικρότερη πιθανότητα να επιστρέψει ο καρκίνος σε σχέση με την ομάδα ελέγχου.

Αυτή ήταν η μελέτη WINS (Women’s Intervention Nutrition Study). Στη συνέχεια ήρθε η μελέτη Women’s Health Initiative, όπου, και πάλι, οι γυναίκες τυχαιοποιήθηκαν ώστε να μειώσουν την πρόσληψη λίπους στο 20% των θερμίδων, και, ξανά, εκείνες που τυχαιοποιήθηκαν σε διατροφή χαμηλή σε λιπαρά είχαν αυξημένη συνολική επιβίωση από καρκίνο του μαστού. Εν ολίγοις, μια διατροφική αλλαγή μπορεί να επηρεάσει την έκβαση του καρκίνου του μαστού. Επιπλέον, όχι μόνο η επιβίωση από καρκίνο του μαστού ήταν σημαντικά μεγαλύτερη, αλλά οι γυναίκες παρουσίασαν επίσης μείωση στα καρδιαγγειακά νοσήματα και μείωση στον διαβήτη.

Η έρευνα γύρω από τον καρκίνο και τη διατροφή δείχνει με όλο και μεγαλύτερη σαφήνεια ότι οι διατροφικές μας επιλογές δεν επηρεάζουν μόνο τον κίνδυνο εμφάνισης της νόσου, αλλά και την πορεία της μετά τη διάγνωση. Η μείωση των κορεσμένων λιπαρών φαίνεται να αποτελεί έναν απλό αλλά ουσιαστικό τρόπο ενίσχυσης της άμυνας του οργανισμού απέναντι στη μετάσταση και την υποτροπή, προσφέροντας παράλληλα οφέλη στην καρδιά και στον μεταβολισμό. Δεν μιλάμε, λοιπόν, μόνο για πρόληψη αλλά και για μια πρακτική στρατηγική υποστήριξης της θεραπείας. Η διατροφή δεν αντικαθιστά την ιατρική παρέμβαση, μπορεί όμως να λειτουργήσει συμπληρωματικά, δίνοντας στους ασθενείς ένα επιπλέον «όπλο» στον αγώνα τους με τον καρκίνο.

Πηγές
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/30050121/
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/31202687/
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/28810142/
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/27974793/
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/26000608/
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/23492346/
https://nutritionfacts.org/blog/eating-to-help-control-cancer-metastasis/